Temel gıda ürünlerinin fiyatlarında son aylarda yaşanan deprem, mart ayında tam bir tusunamiye dönüştü.  Gıda fiyatlarında ocakta yüzde 9, şubatta yüzde 4,7 olan gıda fiyatlarındaki artış martta yüzde 17,3 olarak gerçekleşti. Gıda fiyatlarında yılın ilk üç aylık döneminde yüzde 33,9 olarak gerçekleşen gıda fiyatlarındaki artış yıllık bazda ise üç haneli rakamlara ulaşarak yüzde 118,8 olarak gerçekleşti.

Birleşik Kamu-İş Konfederasyonun Ar-Ge birimi KAMUAR’ın, fiyatlarını Ankara’daki pazar ve marketlerden düzenli olarak derlediği ve halkın en fazla tükettiği 64 gıda maddesinden oluşan bir sepeti esas alarak yaptığı hesapladığı “halkın enflasyonu”nun Mart 2022 sonuçları açıklandı.  

Araştırmayla, gelirinin büyük bölümünü gıdaya ayırmak zorunda olan ve enflasyona karşı herhangi bir koruması bulunmayan, sabit gelirlilerin, ücretlilerin ve yoksulların yaşadığı gerçek enflasyonun boyutunun tahmin edilmesi amaçlanıyor.

Gıda fiyatları 2021 yılının tümünde genel enflasyon oranının oldukça üzerinde artmış, ekim ayından itibaren daha da hızlanan artışlar aralık ayında aylık bazda yüzde 22’lik artışla zirve yapmıştı.

AÇLIK RİSKİ ARTIYOR

Türkiye’de uygulanan yanlış ekonomik ve tarımsal politikalar, uluslararası gelişmelerle birleşince, Türkiye’deki temel gıda fiyatlarının durdurulamayacak bir hızma artmasına yol açtığı gösteriyor. Tarımsal girdi fiyatlarında yaşanan artışlar bir yandan tarım sektörünün üretimini azaltıp tarımsal ürün fiyatlarının artmasına yol açarken bir yandan da Türkiye’nin buğday, ayçiçeği ve benzeri birçok üründe dışa bağımlı hale gelmesine yol açıyor. Bu nedenle de Türkiye’deki gıda fiyatları savaş ve benzeri uluslararası konjonktür nedeniyle uluslararası piyasalarda yaşanan gıda ve tarımsal emtia fiyatlarındaki artışlara oldukça duyarlı hale geliyor. Uluslararası piyasalarda enerji ve gıda fiyatlarında yaşanan artışlar Türkiye’deki döviz kuru artışıyla birleşince, uluslararası piyasalardaki fiyat artışları Türkiye’ye birkaç kat şiddetle yansıyor.

            Enflasyon farkının, altı ayda geriden ücretlere yansıtılmasına yönelik bir gelir politikası izlendiği için, artan fiyatlar karşısında gelirinin satın alma gücü her geçen gün eriyen ücretliler ve diğer dar ve sabit gelirliler, diğer gereksinimlerine para ayırabilmek için açlık ya da kötü beslenme riskiyle karşı karşıya kalıyorlar.

AYLIK FİYAT ARTIŞI

Martta gıda fiyatlarındaki artışta bütün harcama gruplarında yaşanan yüksek oranlı artışlar belirleyici oldu.  

Ekmek, un, bulgur fiyatları, ekmek ve buğday ununa yapılan zamlar yüzünden martta bir önceki aya göre yüzde 19,4 oranında artış kaydetti.  Et ve balık grubu fiyatlarında yüzde 30 gibi oldukça yüksek oranlı bir artış mart ayında süt ve süt ürünleri ile yumurta grubu fiyatları ise yüzde 4,8 oranında yükseldi. Marketlerin önünde uzun kuyruklar oluşmasına neden olan yağ fiyatlarında ise yüzde 30,5 oranında yükselme oldu.

Meyve fiyatlarının yüzde 11,6 oranında arttığı martta sebze fiyatlarında, bir önceki aya göre ortalama yüzde 12,5 oranında yükseliş yaşandı.

Bakliyat fiyatlarının yüzde 6,5 oranında arttığı martta, salça, zeytin, bal, çay, tuz ve benzeri gıda maddelerinden oluşan diğer işlenmiş gıda fiyatlarında ise yüzde 6,8 oranında artış kaydedildi.

            Böylece, vatandaşlar mevcut gıda tüketim alışkanlıklarına göre seçilen 64 gıda maddesinden oluşturulan gıda sepetini satın alabilmek için martta, bir önceki aya göre yüzde 14,3 oranında daha fazla para ödedi.

ÜÇ AYLIK DEĞİŞİM

Türkiye’nin artık üç haneli enflasyonlara doğru hızla gittiği ortaya çıkan bu yılın ilk üç aylık döneminde gıda fiyatlarında yüzde 33,9 oranında artış yaşandı.

Ocak-mart döneminde ekmek, un, bulgur, makarna fiyatları yüzde 45,9 oranında arttı, et ve balık fiyatları yüzde 28.8, süt, süt ürünleri ve yumurta fiyatları yüzde 4, yağ fiyatları yüzde 15 oranında, meyve fiyatları yüzde 51, sebze fiyatları yüzde 84,6, bakliyat fiyatları yüzde 10,5, diğer gıda maddelerinin fiyatları da yüzde 16,6 oranında arttı.

YILLIK DEĞİŞİM

            Gıda fiyatlarında yıllık olarak ise (Mart 2021’e göre) yüzde 118,8 oranında artış gözlendi. Diğer bir ifadeyle vatandaşlar Mart 2021’de 100 liraya dolan bir sepet  için  bu yıl aynı ay 218,8 lira ödemek zorunda kaldılar.

Bu yıl martta geçen yılın mart ayına göre ekmek, un, bulgur, makarna fiyatlarında yüzde 131,9, et-balık fiyatlarında 95,1, süt ve süt ürünleri ile yumurta fiyatlarında yüzde 60,3 oranında artış oldu. Bir yıl öncesine göre yağ fiyatları yüzde 98,2 oranında arttı. Meyve fiyatları yüzde 180,2, sebze fiyatları ise yüzde 261,4 oranında artış gösterdi. Bakliyat fiyatları son bir yılda yüzde 91,7, diğer gıda fiyatları ise yüzde 53,9 oranında zamlandı.

Gıda fiyatlarındaki yıllık artışın önümüzdeki aylarda üç haneli oranlarda kalmaya devam edeceği gözleniyor.

Araştırmanın yöntemiyle ilgili not:

https://www.birlesikkamuis.org.tr/uploads/BiRLEsiK-KAMU-is-GIDA-FiYATLARI-ARAsTIRMASINI-YoNTEMi-HAKKINDA-NOT-60ace928ae707.docx